Cây dưa lưới là loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, được nhiều nhà nông lựa chọn canh tác trong nhà màng để kiểm soát sâu bệnh và tối ưu năng suất. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất khi trồng dưa lưới trong điều kiện khí hậu miền Bắc là hiện tượng sốc nhiệt.

Đặc biệt, vào mùa mưa bão, thời tiết thay đổi thất thường: ban ngày có thể âm u, nhiệt độ ngoài trời chỉ khoảng 25–26 độ C, nhưng khi trời hửng nắng, nhiệt độ trong nhà màng có thể tăng vọt lên đến 45–50 độ C. Sự thay đổi đột ngột này dễ khiến cây dưa lưới rơi vào trạng thái stress nhiệt, héo rũ, giảm khả năng sinh trưởng và thậm chí gây chết cây nếu không xử lý kịp thời.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích nguyên nhân, hậu quả và đưa ra quy trình xử lý – phòng ngừa sốc nhiệt trên dưa lưới một cách khoa học, giúp bà con bảo vệ cây trồng trong giai đoạn quan trọng.

Nguyên nhân gây sốc nhiệt ở cây dưa lưới

 Biến động nhiệt độ đột ngột

• Khi trời đang mát (25–26 độ C) chuyển ngay sang nắng gắt, nhiệt độ trong nhà màng có thể tăng 20–25 độ chỉ trong vài giờ.
• Cây không kịp thích nghi, đặc biệt là bộ rễ và hệ thống dẫn nước, dẫn đến mất cân bằng sinh lý.

Ánh sáng cường độ cao kết hợp nhiệt độ lớn

• Ánh sáng mạnh khi đi kèm nhiệt độ cao khiến quá trình thoát hơi nước ở lá diễn ra quá nhanh.
• Rễ không kịp hút nước bù đắp, gây ra hiện tượng héo rũ tạm thời. Nếu kéo dài, cây suy kiệt, rễ thối và chết.

 Độ ẩm và thông gió trong nhà màng

• Thời tiết âm u, mưa bão làm độ ẩm không khí tăng cao.
• Khi trời nắng lên, độ ẩm giảm đột ngột nhưng nhiệt độ lại tăng cao, nhà màng bí khí dẫn đến sốc nhiệt kép (nhiệt độ cao + độ ẩm thay đổi nhanh).

Bộ rễ yếu hoặc giá thể thoát nước kém

• Cây mới trồng hoặc bộ rễ chưa phát triển hoàn thiện sẽ khó chống chịu trước biến động môi trường.
• Giá thể giữ nước quá nhiều hoặc thoát nước kém làm rễ dễ tổn thương khi nhiệt độ cao.

Hậu quả khi cây dưa lưới bị sốc nhiệt

• Héo rũ lá non và ngọn: Lá non héo rũ trong buổi trưa, chiều có thể hồi nhưng tái diễn liên tục, lâu dần dẫn đến teo ngọn.
• Rụng hoa, rụng quả non**: Khi cây đang bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa, sốc nhiệt có thể làm giảm tỷ lệ hoa cái, hoa bị teo hoặc rụng.
• Suy yếu bộ rễ: Rễ giảm khả năng hút nước và dinh dưỡng, tạo điều kiện cho nấm bệnh tấn công (Pythium, Fusarium).
• Giảm năng suất và chất lượng: Trái nhỏ, chậm lớn, dễ bị nứt hoặc ngọt kém do cây mất cân bằng dinh dưỡng.

Quy trình xử lý khi cây bị sốc nhiệt

Khi nhận thấy cây có dấu hiệu héo rũ bất thường trong điều kiện nắng gắt, bà con cần nhanh chóng áp dụng các biện pháp sau:

Sử dụng lưới cắt nắng – hạ nhiệt nhà màng

• Dùng lưới cắt nắng (30–50%) phủ trên nóc hoặc che thêm bên hông nhà màng.
• Mục tiêu là giảm bớt bức xạ mặt trời, giữ nhiệt độ trong nhà màng không vượt quá 35–37 độ C.
• Kết hợp mở cửa thông gió, bật quạt hoặc hệ thống phun sương nếu có.

 Phục hồi bằng dinh dưỡng vi lượng

• Khi thời tiết dịu mát (sáng sớm hoặc chiều mát), phun Combi vi lượng tổng hợp giúp bổ sung nhanh các yếu tố vi lượng thiếu hụt (Zn, Mn, Fe, Cu…).
• Vi lượng đóng vai trò kích hoạt enzyme, ổn định hoạt động quang hợp, giúp cây phục hồi nhanh sau sốc nhiệt.

(Vi lượng cung cấp các trung và vi lượng giúp phục hồi trạng thái suy  yếu của cây)

Kích rễ để phục hồi bộ rễ

• Dùng Root Boost tưới gốc để tái tạo rễ tơ mới, tăng khả năng hút nước.
• Liều lượng: 20 ml Root Boost cho 10 lít nước, tưới đều quanh gốc, định kỳ 5–7 ngày/lần cho đến khi cây phục hồi.

Phục hồi bộ rễ với Root Boost Grow Master

Duy trì độ ẩm hợp lý

• Tưới nước theo nguyên tắc “ít nhưng đều”, tránh để giá thể quá khô trước khi nắng lên hoặc quá ướt khi trời đang nóng.
• Có thể chia nhỏ chu kỳ tưới trong ngày để giữ ẩm ổn định.

Biện pháp phòng tránh sốc nhiệt

Phòng ngừa luôn hiệu quả hơn xử lý. Để hạn chế rủi ro do sốc nhiệt, bà con cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp.

Theo dõi thời tiết thường xuyên

• Dùng ứng dụng dự báo thời tiết hoặc cảm biến trong nhà màng để biết trước tình huống.
• Nếu dự báo có nắng gắt sau thời gian âm u, cần chuẩn bị che lưới và điều chỉnh dinh dưỡng kịp thời.

Sử dụng hoạt chất tăng sức đề kháng

• Trước 6–12 tiếng khi dự báo có nắng nóng, nên phun Brassinolide (hoặc Brassinoline) – một hoạt chất sinh học giúp tăng sức chống chịu cho cây.
• Liều khuyến cáo: 5 ml cho 16 lít nước, phun ướt đều tán lá.
• Brassinolide giúp tăng cường hoạt động enzyme chống stress, giảm tác hại của nhiệt độ cao, đồng thời giữ hoa và ngọn không bị teo rụng.

Tăng cường dinh dưỡng cân đối

• Dinh dưỡng cần giàu Canxi và Bo để ổn định màng tế bào, giảm nứt lá, rụng hoa.
• Kết hợp với Mg và Zn để tăng khả năng quang hợp trong điều kiện nắng gắt.

Quản lý hệ thống che chắn và thông gió

• Lắp đặt lưới chống nắng bán tự động để điều chỉnh dễ dàng khi thời tiết thay đổi.
• Đảm bảo nhà màng luôn có hệ thống cửa thông gió hoặc quạt lưu thông khí.

Rèn sức chịu đựng của cây từ sớm

• Ngay từ giai đoạn 1–20 ngày tuổi, cần chú trọng kích rễ, bổ sung vi lượng và tập cho cây thích nghi dần với ánh sáng.
• Một bộ rễ khỏe và lá dày sẽ giúp cây chống chịu tốt hơn khi thời tiết biến đổi.

Sốc nhiệt là một trong những rủi ro nghiêm trọng nhất đối với cây dưa lưới trong điều kiện khí hậu miền Bắc, đặc biệt vào mùa mưa bão và những ngày nắng nóng bất thường. Nguyên nhân chủ yếu là sự thay đổi nhiệt độ đột ngột trong nhà màng, kết hợp với ánh sáng mạnh và độ ẩm không ổn định.

Để xử lý, bà con cần nhanh chóng che nắng, phun vi lượng Combi, tưới Root Boost phục hồi rễ và điều chỉnh chế độ tưới. Quan trọng hơn, cần có chiến lược phòng ngừa dài hạn: theo sát dự báo thời tiết, phun Brassinolide trước nắng nóng, tăng cường dinh dưỡng cân đối và duy trì hệ thống che chắn thông gió hiệu quả.

Với cách tiếp cận chủ động và khoa học, người trồng có thể bảo vệ cây dưa lưới khỏi hiện tượng sốc nhiệt, duy trì sức sinh trưởng ổn định, đảm bảo năng suất và chất lượng quả đạt tiêu chuẩn cao.